Ομιλίες

Κυρίες και κύριοι,

• Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ετήσιας έρευνας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (2024 EIB INVESTMENT SURVEY RESULTS GREECE).
• Το πρόβλημα με το να μιλάει κανείς για την πράσινη μετάβαση είναι ότι για μια μερίδα του κόσμου αυτό ακούγεται σαν ένα πρόβλημα θεωρητικό, χωρίς άμεσες επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας.
• Τα τελευταία χρόνια όμως νομίζω ότι έχει καταστεί σαφές ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι απολύτως χειροπιαστές. Το βλέπουμε με τις κυριολεκτικά πρωτοφανούς έκτασης φυσικές καταστροφές όπως ο Daniel. Αλλά και σε πιο μόνιμο επίπεδο με αυξημένες θερμοκρασίες, μειωμένες βροχοπτώσεις και παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας.
• Όπως καταλαβαίνει κανείς και από τα αποτελέσματα της έρευνάς σας, όλα αυτά έχουν σαφείς και έντονες επιπτώσεις στην οικονομία μας.
  • Στον αγροδιατροφικό τομέα για παράδειγμα βλέπουμε ότι αυτές οι συνθήκες έχουν επηρεάσει σημαντικά την παραγωγή βασικών προϊόντων τα τελευταία χρόνια
  • Στη μεταποίηση, το αυξημένο κόστος ενέργειας επηρεάζει άμεσα το κόστος παραγωγής
  • Ο τουρισμός επηρεάζεται από την αβεβαιότητα των καιρικών συνθηκών και τη μεγάλη πίεση που δέχονται οι υποδομές, ειδικά στα νησιά.

Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, οι επιχειρήσεις βρίσκονται ενώπιον μιας διπλής πρόκλησης: να μειώσουν την έκθεσή τους στον κλιματικό κίνδυνο και ταυτόχρονα να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Το ερώτημα είναι πώς.

---

Επίπεδο κράτους και υποδομών

Το ένα επίπεδο προσαρμογής στις ανάγκες της κλιματικής αλλαγής είναι αυτό της μεγάλης κλίμακας – δηλαδή στο επίπεδο των υποδομών.

• Στο κομμάτι της παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας γνωρίζουμε την τεράστια πρόοδο που έχει καταγραφεί στη χώρα τα τελευταία χρόνια. Το επόμενο πολύ σημαντικό βήμα που έχει ξεκινήσει είναι η επένδυση στην αναβάθμιση και επέκταση των δικτύων καθώς και σε έργα αποθήκευσης, για να μπορέσει να αξιοποιηθεί αυτή η παραγωγή και να εξασφαλισθεί η σταθερότητα του συστήματος. Είναι μια πρόκληση που αντιμετωπίζει φυσικά συνολικά η Ευρώπη. Πρόκειται για έναν τομέα στον οποίο η ΕΤΕπ προσφέρει ουσιαστική στήριξη στη χώρα, καθώς σχεδόν τα μισά από τα 2,2 δις χρηματοδότησης για το 2024 ήταν στον τομέα της ενέργειας.
• Παράλληλα, χρειαζόμαστε επενδύσεις σε ένα ευρύ φάσμα από υποδομές που ενισχύουν την ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή: και συμπεριλαμβάνουν αντιπλημμυρικά έργα, και έργα διαχείρισης υδάτινων πόρων. Σημειώνω πως σε πολλές περιπτώσεις το πρόβλημα δεν είναι μόνο η έλλειψη υποδομών, αλλά το γεγονός ότι οι υποδομές που υπάρχουν, σχεδιάστηκαν με βάση άλλα δεδομένα, τα οποία έχουν αλλάξει λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτούς τους τομείς υλοποιούνται μια σειρά από σημαντικά έργα με χρηματοδότηση και του Ταμείου Ανάκαμψης και αφορούν, για παράδειγμα την επαναχρησιμοποίηση υδάτων και την αναβάθμιση δικτύων ύδρευσης. Και σε αυτόν τον τομέα η ΕΤΕπ προσφέρει ουσιαστική στήριξη τόσο σε επίπεδο χρηματοδότησης όσο και σε επίπεδο τεχνικής βοήθειας, για παράδειγμα στο πλαίσιο σχετικής συμφωνίας με την ΕΥΔΑΠ.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Μετασχηματίζεται σε «κλιματική τράπεζα της ΕΕ», χρηματοδοτώντας έργα που μειώνουν τις εκπομπές, ενισχύουν την ανθεκτικότητα υποδομών και διευκολύνουν τη μετάβαση των επιχειρήσεων σε βιώσιμα μοντέλα. Μέσω συνεργασιών με τοπικές τράπεζες και οργανισμούς, στηρίζει και τις μικρότερες επιχειρήσεις που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε μακροπρόθεσμα κεφάλαια.

---

Επίπεδο επιχειρήσεων

• Και περνάω στον δεύτερο τομέα που αφορά τις επιχειρήσεις, οι οποίες οφείλουν να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργούν αν θέλουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Δεν θα σταθώ αναλυτικά στους επί μέρους τομείς όπου απαιτούνται αλλαγές – αλλά οι βασικές αρχές είναι η πιο βιώσιμη πόρων, είτε αυτοί αφορούν ενέργεια είτε το νερό.
• Και αυτό ξεκινάει από επενδύσεις σε έξυπνα συστήματα διαχείρισης ενέργειας και υδάτων, και φτάνει μέχρι τη διαφοροποίηση παραγωγής και χρήση πιο ανθεκτικών ποικιλιών στην περίπτωση του αγροδιατροφικού τομέα.
• Το μεγάλο ζήτημα που τίθεται εδώ είναι η ελληνική οικονομία ξέρουμε καλά πως έχει ως κορμός τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες συχνά δεν έχουν τις δυνατότητες να χρηματοδοτήσουν τέτοιες επενδύσεις. Για αυτό λοιπόν χρειάζονται στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία
• Να καλύπτουν σημαντικό μέρος του αρχικού κόστους επένδυσης.
• Να είναι απλά, γρήγορα και κατανοητά στη διαδικασία υποβολής.
• Να δίνουν ευελιξία στην αποπληρωμή, γιατί η απόδοση αυτών των επενδύσεων δεν είναι άμεση.
• Να συνοδεύονται ενίοτε από υποστήριξη — τεχνική, συμβουλευτική και εκπαιδευτική — καθώς οι μικρότερες επιχειρήσεις συχνά δεν έχουν το απαιτούμενο know how για τέτοιου είδους επενδύσεις.

Η εμπειρία δείχνει ότι όταν τα εργαλεία είναι αυτό που λέμε blended financial instruments — δηλαδή συνδυάζουν δημόσιους πόρους με ιδιωτικά κεφάλαια — ο αντίκτυπος πολλαπλασιάζεται και μειώνεται τόσο ο χρηματοοικονομικός κίνδυνος για τις επιχειρήσεις, όσο και ο πιστωτικός κίνδυνος για τις τράπεζες. Η ΕΤΕπ έχει χρηματοδοτήσει τα τελευταία χρόνια εργαλεία τέτοιου τύπου, μεγάλης κλίμακας, τα οποία έχουν στεφθεί με ιδιαίτερη επιτυχία. Θα έλεγα ότι τέτοιου είδους εργαλεία μπορούν να αποτελέσουν οδηγό πολιτικής για το πώς το κράτος μπορεί να ενισχύσει τις επιχειρήσεις: μειώνοντας ένα μέρος του ρίσκου και επιτρέποντας τους να προχωρήσουν σε επενδύσεις που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους και την ανταγωνιστικότητά τους στην εποχή της πράσινης μετάβασης.

• Στο πλαίσιο συζητήσεων στις οποίες εμπλέκεται κανείς στο Υπουργείο Οικονομικών, πολύ συχνά ζητήματα όπως η κυκλική οικονομία μπορεί να αντιμετωπίζονται ως ένα πρόβλημα πολυτελείας.
• Είναι σημαντικό όμως να επικοινωνηθεί ότι η βιώσιμη χρήση των πόρων είναι θεμελιώδης προϋπόθεση όχι μόνο για την περιβαλλοντική αλλά και την οικονομική βιωσιμότητα. Οι δύο έννοιες αυτές είναι απολύτως συνδεδεμένες μεταξύ τους.
• Δηλαδή ακόμη και προσπερνώντας την περιβαλλοντική και την κοινωνική διάσταση που είναι δεδομένο ότι υπάρχουν, οι μη αποδοτικές πρακτικές συχνά έχουν υψηλότερο κόστος.
  • Η σπατάλη ενέργειας σημαίνει μεγαλύτερο κόστος ενέργειας,
  • η δημιουργία περισσότερων αποβλήτων σημαίνει μεγαλύτερο κόστος διαχείρισης,
  • η μεγαλύτερη εξάρτηση από εισαγόμενα υλικά σημαίνει μεγαλύτερο κόστος μεταφοράς.
  • Αλλά αυτό δεν είναι καν οι πιο ακραίες περιπτώσεις καθώς, με την κλιματική αλλαγή που βιώνουμε, βλέπουμε στην πράξη ότι, για παράδειγμα, η μη αποδοτική χρήση νερού δεν συνεπάγεται απλά αυξημένο κόστος, αλλά δημιουργεί ένα σημαντικό ρίσκο μη πρόσβασης σε νερό. Και εκεί δεν μιλάμε πια για οικονομικό πρόβλημα, αλλά για πρόβλημα επιβίωσης.
• Αν η φιλοσοφία της κυκλικής οικονομίας είναι απαραίτητη για την οικονομία συνολικά, αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στην περίπτωση των νησιών.

• Τα νησιά είναι μέρη που συχνά έχουν δυσκολία πρόσβασης, επομένως και  δαπάνες μεταφορών, αλλά και περιορισμούς σε μια σειρά από πόρους. επομένως η εξάρτηση από εξωτερικούς πόρους είναι πιο δαπανηρή και λιγότερο βιώσιμη. Παράλληλα, η σημαντική παρουσία του τουρισμού συχνά συνεπάγεται ότι οι φυσικοί πόροι των περιοχών αυτών, αλλά και οι υποδομές τους, δέχονται ασύμμετρα έντονη πίεση. Γι’ αυτό, η ανακύκλωση, η επαναχρησιμοποίηση υλικών, η τοπική παραγωγή ενέργειας και οι βιώσιμες πρακτικές μπορούν να προσφέρουν λύσεις που μειώνουν το κόστος, ενισχύουν την αυτάρκεια και υποστηρίζουν τη μακροπρόθεσμη οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
• Αν έπρεπε να απομονώσω συγκεκριμένους τομείς στους οποίους είναι προτεραιότητα να εφαρμοστούν αρχές κυκλικής οικονομίας στα νησιά είναι οι εξής:
• Εξοικονόμηση Νερού: Εδώ είναι σημαντικό να εστιάσουμε σε τεχνολογίες Συλλογής και Επαναχρησιμοποίησης Γκρίζου Νερού, κάτι που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε ξενοδοχεία και τουριστικές υποδομές για μη πόσιμες εφαρμογές, όπως το πότισμα κήπων. Επιπλέον, η αφαλάτωση είναι μια μεθοδολογία που προάγεται ειδικά για τις περιπτώσεις των νησιών. Ξέρουμε όμως ότι η εφαρμογή της δεν είναι τόσο απλή, ούτε απαραιτήτως τόσο φιλική προς το περιβάλλον. Ο λόγος είναι ότι είναι μια αρκετά ενεργοβόρα διαδικασία, ενώ η άλμη που αποτελεί το παραπροϊόν της διαδικασίας αυτής, αν επιστρέψει στη θάλασσα δημιουργεί τον κίνδυνο της διατάραξης των υδάτινων οικοσυστημάτων. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων σχετίζεται σίγουρα με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης. Ενώ γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τεχνολογίες με τις οποίες η άλμη ανακυκλώνεται πλήρως ή αξιοποιείται σε άλλες χρήσεις. Φυσικά τέτοιες τεχνολογίες έχουν προς το παρόν ένα υψηλό κόστος και οι σχετικές κρατικές παρεμβάσεις πρέπει να το λαμβάνουν υπόψη στον σχεδιασμό.
• Διαχείριση Αποβλήτων και Κυκλική Χρήση Πόρων: Πριν μερικές μέρες η Τήλος βραβεύτηκε με το European Enterprise Promotion Awards 2024 το πρώτο νησί παγκοσμίως που, έχει μηδενίσει την ταφή απορριμμάτων. Ακολουθώντας ένα μοντέλο χωρίς XYTA και δημόσιους κάδους, με διαχωρισμό στην πηγή, συλλογή πόρτα-πόρτα, κομποστοποίηση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση. Αυτή η πρακτική δείχνει ότι η κυκλική οικονομία μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη στο επίπεδο τοπικών κοινωνιών. Παράλληλα, με αυτή την προσέγγιση σχετίζεται και η διευκόλυνση των συνεργειών μεταξύ τοπικών επιχειρήσεων για τη χρήση αποβλήτων μιας επιχείρησης ως πρώτη ύλη για άλλη. Εδώ έχουμε περιπτώσεις -για παράδειγμα στην Πάρο- αξιοποίησης των υγρών αποβλήτων της τυροκομικής, οινοποιητικής και αντίστοιχης μονάδας ελαιοτριβείου, στο πλαίσιο των οποίων παράγονται νέα προϊόντα όπως καθαριστικά και εδαφοβελτιωτικά.
• Και, βεβαίως, είναι απαραίτητο να εστιάσουμε επίσης στις τεχνολογίες Ανανεώσιμης Ενέργειας. Με υβριδικά συστήματα ενέργειας που αξιοποιούν έναν συνδυασμό ηλιακής, αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας για μέγιστη αποδοτικότητα. Και φυσικά με ιδιαίτερη έμφαση στην αποθήκευση πλεονάζουσας ενέργειας η οποία βοηθά στη σταθεροποίηση του δικτύου. Και, ιδανικά, με διαμόρφωση έξυπνων δικτύων ενέργειας (Smart Grids) που επιτρέπουν την ενεργειακή διαχείριση σε πραγματικό χρόνο μέσω αισθητήρων και ανάλυσης δεδομένων.
  • Εδώ έχουμε και πάλι το παράδειγμα της Τήλου, η οποία έχει αναπτύξει υβριδικό σύστημα παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ, εξασφαλίζοντας σχεδόν πλήρη ενεργειακή αυτονομία. Το έργο αυτό έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως παράδειγμα επιτυχημένης εφαρμογής κυκλικών ενεργειακών πρακτικών.Ενώ υπάρχει και η περίπτωση της Αστυπάλαιας, που έχει αναδειχθεί σε πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της υιοθέτησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της προώθησης της ηλεκτροκίνησης. Συγκεκριμένα, το νησί στοχεύει στην κάλυψη του 100% των ενεργειακών του αναγκών από ΑΠΕ έως το 2030, συμμετέχοντας στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία “Καθαρή Ενέργεια για τα Ευρωπαϊκά Νησιά”.
• Φυσικά το να διευρυνθούν τέτοιες πρακτικές δεν είναι εύκολο. Απαιτεί χρηματοδοτικά εργαλεία, απαιτεί σχεδιασμό και συντονισμό αλλά ίσως το πιο σημαντικό είναι απαιτεί οι πρακτικές αυτές να υιοθετηθούν από τις τοπικές αρχές και την τοπική κοινωνία. Πιστεύω όμως ότι, τα πρώτα επιτυχημένα, χειροπιαστά παραδείγματα μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για να διαδοθούν αυτές οι πρακτικές σε περισσότερα νησιά, ώστε να εφαρμοστεί στην πράξη το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης που αποτελεί μονόδρομο για το μέλλον της χώρας μας.

Σας ευχαριστώ πολύ, είναι χαρά μου να βρίσκομαι εδώ σε μια συζήτηση για ένα τόσο σημαντικό αλλά και δύσκολο θέμα.

Και λέω δύσκολο γιατί μιλάμε για μια εξίσωση που δεν έχει ξεκάθαρη λύση ούτε σε ευρωπαϊκό ούτε σε διεθνές επίπεδο.

Από τη μία, δηλαδή η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης.

Και από την άλλη η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που αποτελεί υπαρξιακή κρίση για ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Η δυσκολία αυτή έχει να κάνει με διάφορους παράγοντες.

Ένας από αυτούς φυσικά είναι οι τεχνολογικοί περιορισμοί. Παρά τις σημαντικές προόδους της καινοτομίας τα τελευταία χρόνια, δεν είναι πάντα εύκολο να συνδυάσεις την ενεργειακή μετάβαση με την εξασφάλιση χαμηλού ενεργειακού κόστους.

Παράλληλα, η δυσκολία αυτή έχει να κάνει με το γεγονός ότι λειτουργούμε σε ένα διεθνές περιβάλλον στο οποίο όλοι οι παίχτες δεν έχουν τις ίδιες προτεραιότητες που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της βιωσιμότητας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ανισορροπία ανταγωνιστικότητας σε διεθνές επίπεδο. 

Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να έχουμε μια σειρά από αρνητικές εξελίξεις.

Από τη μία η βιομηχανία να αδιαφορήσει για τη διάσταση της βιωσιμότητας.

Και από την άλλη το κράτος να θέσει στόχους που δεν είναι ρεαλιστικοί, δημιουργώντας ένα πιο σύνθετο ρυθμιστικό περιβάλλον στην προσπάθεια να πιάσει τους στόχους αυτούς.

Στην Ελλάδα όμως έχουμε αποδείξει ότι αυτή η εξίσωση δεν είναι άλυτη. Η ανάπτυξη του κλάδου των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας δείχνει ότι η πράσινη μετάβαση μπορεί να αποτελέσει καταλύτη ανάπτυξης και εξωστρέφειας για την ελληνική οικονομία.

Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να συντρέχουν μια σειρά από προϋποθέσεις:

η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου

κίνητρα που θα αντισταθμίζουν κάποια από τα ρίσκα της πράσινης μετάβασης  

η πρόσβαση στα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία

και οι επενδύσεις στις απαραίτητες υποδομές

Φυσικά δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Πρόκειται άλλωστε για μια συζήτηση που είναι διαρκής και έντονη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα όμως έχει αποδείξει ότι μπορεί να βρεθεί στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων και συζητήσεις όπως η σημερινή βοηθούν να δείξουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνει αυτό.   

Ομιλία στην ημερίδα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Αττικής & Πειραιώς στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς

Χαίρετε και σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση σε μια εκδήλωση με τόσο ενδιαφέρον θέμα.

Και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον γιατί μπορεί να μιλάμε συχνά για ανταγωνιστικότητα, όμως σπάνια αναφερόμαστε πιο αναλυτικά στις επί μέρους διαστάσεις της. Και αυτό ακριβώς είναι που κάνει η συγκεκριμένη Έκθεση. Διότι μεταξύ άλλων συγκεντρώνει ένα ευρύ φάσμα σχετικών δεικτών που παρέχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της εξέλιξης της ελληνικής οικονομίας – τόσο μεμονωμένα όσο σε σύγκριση με το διεθνές περιβάλλον. Και είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι φωτίζει διαστάσεις της ανταγωνιστικότητας που συχνά δεν προβάλλονται ιδιαίτερα. Ενδεικτικά αναφέρω ότι σύμφωνα με τον Renewable Energy Country Attractiveness Index (RECAI) της ΕΥ, τον δείκτη για την ελκυστικότητα της  χώρας για επενδύσεις σε ΑΠΕ (προσαρμοσμένο βάσει ΑΕΠ), η Ελλάδα εμφανίζεται πρώτη στον κόσμο. Αυτό νομίζω ότι είναι κάτι που οι περισσότεροι δεν το έχουμε υπόψη μας και σίγουρα δεν είναι κάτι πουθα θεωρείτο ιδιαίτερα πιθανό πριν κάποια χρόνια.

Ανταγωνιστικότητα

Σε τι πλαίσιο συζητάμε λοιπόν σήμερα για την ανταγωνιστικότητα; Μια πρώτη προφανής απάντηση είναι ότι οι συνθήκες είναι ευνοϊκές. Η οικονομία εκτιμάται ότι θα αναπτυχθεί με το 2023 με τετραπλάσιο ρυθμό από αυτόν της ευρωζώνης. Οι εξαγωγές μας ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνονται κατακόρυφα και πλησιάζουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και έχουμε ρεκόρ στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις οι οποίες διπλασιάστηκαν συνολικά από το 2018 στο 2022,

Όλα αυτά είναι δεδομένα καλές εξελίξεις, ειδικά αν σκεφτεί κανείς πού βρισκόμασταν μερικά χρόνια πριν. Δεν λένε όμως ολόκληρη την ιστορία. Διότι η οικονομία μας δεν αναπτύσσεται απλά, αλλά έχει αρχίσει μια διαδικασία μετασχηματισμού. Και αυτό αποτελεί μια σαφή ένδειξη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας.

Κάποιες ενδεικτικές τάσεις:

• Η συνεισφορά της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της χώρας (σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας) αυξήθηκε κατά 27% από το 2019 στο 2022.
• Στις άμεσες ξένες επενδύσεις που διπλασιάστκαν από το 2018 στο 2022, το μερίδιο των επενδύσεων στη μεταποίηση αυξήθηκε από το 8% στο 20% για το ίδιο διάστημα.
• Παράλληλα, οι ελληνικές εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας αυξήθηκαν κατά 26% από το 2019 στο 2021 (τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία), τη στιγμή που μειώθηκαν κατά 1% στην Ευρωζώνη.

Βλέπουμε δηλαδή μια τάση διαφοροποίησης της ελληνικής οικονομίας, καθώς και των εκ των πραγμάτων  αύξηση της ανταγωνιστικότητάς της, κάτι που θεωρώ ότι είναι μια ιστορία που δεν έχει ειπωθεί ιδιαίτερα.

Φυσικά, βρισκόμαστε στην αρχή αυτής της μετάλλαξης. Όπως υπογραμμίζεται σε πολλά σημεία της μελέτης, η Ελλάδα παρ’ ότι έχει κάνει μεγάλη πρόοδο, ακόμα υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου σε μια σειρά από τομείς που είναι κρίσιμοι για την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας.

Προτεραιότητες

Ως Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας έχουμε θέσει ως άμεση προτεραιότητα μια σειρά από παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση που υπογραμμίζεται στη μελέτη.

• Η πιο άμεση είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, με το νομοσχέδιο που βρίσκεται αυτές τις μέρες στη Βουλή. Νομίζω ότι είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για ανταγωνιστικότητα σε μια οικονομία στην οποία η φοροδιαφυγή αποτελεί πηγή ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
• Παράλληλα είναι σημαντική η προσπάθεια να αποκτήσουν οι δυναμικές ελληνικές επιχειρήσεις πρόσβαση σε εναλλακτικές οδούς χρηματοδότησης. Η σχετική συζήτηση συχνά εστιάζει στις startups, όμως είναι σημαντικό να υπάρχουν τα κατάλληλα εργαλεία και κίνητρα για επενδύσεις σε εταιρίες που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης.
• Στην προσπάθεια που κάνουν αυτές οι εταιρείες να είναι διεθνώς ανταγωνιστικές πρέπει να προσφέρεται στήριξη με τα κατάλληλα κίνητρα για μεγέθυνση –συμπεριλαμβανομένων μέσω συγχωνεύσεων. Σε όλα αυτά τα μέτωπα που αναφέρω έχουν γίνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία χρόνια, όμως είναι σημαντικό αυτές να εμπλουτιστούν περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη και την εμπειρία από τα χρόνια της εφαρμογής τους.

Είναι δεδομένο πως ο βασικός μας στόχος είναι να βοηθήσουμε την οικονομία να μεταβεί σε ένα μοντέλο εξωστρέφειας και αυξημένης ανταγωνιστικότητας, κάτι το οποίο συνεπάγεται περισσότερες και καλύτερες δουλειές, καθώς και σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για όλους και όλες.

Για να καταφέρουμε να πάμε μπροστά, όμως, πρέπει να έχουμε μια σαφή εικόνα του πού βρισκόμαστε. Σε αυτό συμβάλει ουσιαστικά η Έκθεση που παρουσιάζεται σήμερα και ανυπομονώ να ακούσω τα πολλά ενδιαφέροντα που είμαι σίγουρος ότι θα ειπωθούν. Ευχαριστώ.

Γιώργος Χριστόπουλος (Γενικός Γραμματέας Οικονομικής Πολιτικής και Στρατηγικής) στην εκδήλωση του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας, το οποίο παρουσίασε στο Χρηματιστήριο Αθηνών την ΠΥΞΙΔΑ 4.0, την ετήσια έκθεση ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας

Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να μιλήσω για ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα, αλλά και να είμαι μέρος ενός πάνελ τόσο υψηλού επιπέδου.

Προσωπικά θα ήθελα να σταθώ σε μια σημαντική διάσταση της ηθικής τραπεζικής. Και συγκεκριμένα τον ρόλο που μπορεί να παίξει σε αυτό που ονομάζουμε, με την ευρεία έννοια, κοινωνική οικονομία. Έναν χώρο που, σε αντίθεση με πολλά μέρη της Ευρώπης, όχι απλά δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα στη χώρα μας, αλλά δεν έχει συχνά καν θέση στον δημόσιο διάλογο.

Ένα μεγάλο λάθος που συχνά γίνεται, κατά τη γνώμη μου, στο πώς προσεγγίζουμε τον χώρο της κοινωνικής οικονομίας είναι ότι το βλέπουμε σαν έναν χώρο που κινείται κάπου μεταξύ της φιλανθρωπίας και της επιδοματικής πολιτικής. Όχι ότι αυτό είναι κάτι εξ ορισμού αρνητικό. Αλλά είναι κάτι που αδικεί, θεωρώ, την προοπτική που έχει αυτό το κομμάτι της οικονομίας.

Διότι με το να βλέπουμε τη στήριξη τέτοιου είδους επιχειρήσεων μόνο σε όρους κάποιας επιδότησης που αραιά και πού δίνεται, είναι σαν να λέμε ότι αυτές οι προσπάθειες έχουν ένα πολύ χαμηλό ταβάνι. Και κατ’ επέκταση περιορίζουμε τη θετική επίδραση που μπορούν να έχουν στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον.

Λέμε δηλαδή ότι “εντάξει, ωραίο είναι αυτό που κάνουν αυτοί εδώ αλλά δεν θα μπορέσουν ποτέ να γίνουν σοβαρή επιχείρηση, οπότε ας τους δώσουμε, στην καλύτερη, μια επιδότηση για να μπορέσουν ίσα-ίσα να επιβιώσουν”.

Προσωπικά αυτό που έχω δει σε πολλές περιπτώσεις είναι ότι το εμπόδιο στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών με κοινωνική διάσταση δεν ήταν, όπως θα περίμενε ενδεχομένως κάποιος, ότι δεν ήταν από τη φύση τους οικονομικά βιώσιμες. Σε πολλές περιπτώσεις το πρόβλημα ήταν ότι απλά δεν υπήρχε πρόσβαση σε στοιχειώδη χρηματοδότηση. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους, ένας εκ των οποίων είναι ότι οι παραδοσιακές τράπεζες δεν έχουν καμία εξοικείωση με τέτοιες δραστηριότητες.

Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν είναι σημαντική η ανάπτυξη της ηθικής τραπεζικής, η οποία -σε συνδυασμό με εργαλεία εγγυοδοσίας που μπορούν να διαμορφωθούν με ευρωπαϊκούς πόρους– θα μπορούν να προσφέρουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση που χρειάζονται τέτοιου είδους εγχειρήματα στα πρώτα τους βήματα.

Προς αυτή την κατεύθυνση είναι πολύτιμη και η ανάπτυξη του οικοσυστήματος microfinancing η οποία επιτέλους έχει ξεκινήσει στη χώρα μας. Σε συνάντηση μάλιστα με τον πρώτο φορέα που ξεκίνησε να δίνει τέτοια δάνεια στην Ελλάδα, το εντυπωσιακό στοιχείο που άκουσα ήταν το πόσο χαμηλό ποσοστό εξ αυτών ήταν ‘κόκκινα’. Αυτό, μου εξήγησαν, ήταν προϊόν του γεγονότος ότι είχαν αναπτύξει μια ολοκληρωμένη σχέση με τις επιχειρήσεις που δανειοδοτούσαν. 

Και αυτό είναι μια βασική πτυχή του έργου που προσφέρει η ηθική τραπεζική. Οι σχέσεις που αναπτύσσει σε τοπικό και συχνό προσωπικό επίπεδο. Φαντάζομαι ότι δεν είναι τυχαίο πως οι δύο ελληνικές τράπεζες που αποτελούν μέλη της FEBEA είναι συνεταιριστικές τράπεζες.

Η ανάπτυξη λοιπόν της ηθικής τραπεζικής στην Ελλάδα θα μου επιτρέψετε να πω ότι ικανοποιεί μια ανάγκη επαναπροσδιορισμού του ρόλου του τραπεζικού συστήματος στη στήριξη του παραγωγικού μοντέλου της χώρας.

Διότι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τραπεζικού συστήματος, για τον οποία τόσο συχνά ακούμε, δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι το μέσο για την υποστήριξη ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης για τη χώρα μας.

Έχουμε ανάγκη από τράπεζες που γνωρίζουν τις τοπικές ανάγκες, αλλά είναι και ανοιχτές απέναντι σε είδη επιχειρηματικής δραστηριότητας που μπορεί να ξεφεύγουν από την πεπατημένη, όμως προσφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία όχι μόνο σε οικονομικούς, αλλά και σε κοινωνικούς όρους.

Σε αυτό το πλαίσιο είναι, λοιπόν, προφανώς σημαντική η σημερινή συζήτηση, και ανυπομονώ να ακούσω τα ενδιαφέροντα που είμαι σίγουρος ότι θα ειπωθούν.